Leki rozszerzające naczynia
Teoretyczną podstawą do stosowania leków rozszerzających naczynia we wstrząsie jest stwierdzenie w przebiegu wstrząsu maksymalnego skurczu naczyń w niektórych obszarach (m.in. wskutek działania endogennych amin sympatykomimetycznych). W celu przywrócenia przepływu krwi w tkankach można zastosować leki a-adrenolityczne (dibenzylinę, fen- tolaminę i in.). Warunkiem skutecznego ich działania jest uzupełnienie w nadmiarze objętości krwi krążącej.
Używka w postaci kawy
żywka w postaci kawy lub herbaty zawdzięcza działaniu pobudzającemu czynności umysłowe. Działanie pobudzające ośrodki naczynioruchowy i oddechowy jest wy-korzystywane w stanach zahamowania ich czynności, np. w chorobach zakaźnych, w niektórych zatruciach, w okresie rekonwalescencji po ciężkich chorobach.
Kofeina wywiera silne działanie na układ sercowo-naczyniowy. Działając bezpośrednio miolitycznie rozszerza większość naczyń krwionośnych. Według autorytatywnych opinii zwęża natomiast naczynia krwionośne mózgu, wskutek czego znalazła bardzo szerokie zastosowanie w bólach głowy spowodowanych zaburzeniami napięcia naczyń krwionośnych, najczęściej równocześnie z salicylanami lub pochodnymi pirazo- lonu, a w migrenowych bólach głowy z alkaloidami sporyszu.
Do leczenia przyczynowego
Do leczenia przyczynowego należy tamowanie krwawienia i zaopatrzenie rany w przypadkach urazów, zastosowanie skutecznych leków che- mioterapeutycznych we wstrząsie septycznym.
Poniżej omówiono grupy leków, które stosuje się w leczeniu wstrząsu bez wnikania w zasady postępowania w poszczególnych okresach i rodzajach wstrząsu. Bardziej szczegółowo omówiono postępowanie w polekowym wstrząsie uczuleniowym.
Sole kobaltu
Sole kobaltu zwiększają wytwarzanie przez nerki erytropoetyny, która wpływa na przyswajanie żelaza przez komórki szpiku. Jakkolwiek u człowieka nie opisano objawów niedoboru kobaltu, to jednak jego korzystny wpływ stwierdzono zwłaszcza w niedokrwistościach powstających w przebiegu choroby nowotworowej, talasemii lub zakażeń, w których leczenie preparatami żelaza z reguły nie daje efektów.
Leki kurczące naczynia stosowane miejscowo
Do grupy tej! należą głównie leki a-sympatykomimetyczne. Powodują one zwężenie naczyń, zmniejszenie przekrwienia, przesięku i obrzęku. Stosuje się je głównie w nieżytach błon śluzowych nosa i oczu. Niektóre z nich są dodawane do środków znieczulających miejscowo, przedłużając ich działanie przez zahamowanie wchłaniania.
Epinefryna jest stosowana jako dodatek do prokainy (Polocainum) w stężeniu 0,005% oraz na błony śluzowe w 0,05-0,1% roztworze jako przymoczki, okłady, krople.
Środki psychozotwórcze (psychozomimetyczne)
W niektórych roślinach znajdują się biologicznie czynne substancje, które u człowieka zaburzają czynności umysłowe i wywołują objawy podobne do objawów występujących w psychozach. Niektóre z tych związków otrzymano już syntetycznie.
Z roślin tych od dawna przyrządzano wyciągi, którymi upajano się w czasie ceremonii religijnych (Inkowie, Indianie północnoamerykańscy, niektóre współcześnie istniejące sekty religijne w Ameryce Północnej), w celu uzyskania stanu ekstazy, lub przed walką (Wikingowie, Arabowie), w celu spowodowania silnego pobudzenia.
W praktyce klinicznej
O wiele częściej spotyka się w praktyce klinicznej stany zmniejszo- nego wytwarzania krwinek płytkowych, przy czym ich niedobór może mieć charakter ilościowy lub jakościowy. Wyróżnia się trombocytopenię samoistną lub pierwotną (choroba Werlhofa, plamica małopłytkowa) oraz trombocytopenię wtórną. W leczeniu trombocytopenii samoistnej stosuje się kortykosteroidy (50-250 mg dziennie), a w stanach ostrych, opornych na ich działanie, dobre efekty daje operacyjne usunięcie śledziony. Wtórna trombocytopenia wymaga leczenia schorzenia podstawowego. padku małych naczyń krwawienie utrzymuje się ok. 3 min. Natomiast przerwanie ciągłości dużych naczyń, szczególnie tętniczych (np. aorty), wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej, fizjologiczne bowiem mechanizmy hemostatyczne nie są w stanie utworzyć tak dużego czopu hemostatycznego. W tych przypadkach istotnym niebezpieczeństwem jest bardzo szybko występująca utrata znacznej ilości krwi.
Chlorodiazepoksyd
Chlorodiazepoksyd ma duży współczynnik terapeutyczny. Zatrucia śmiertelne zdarzają się rzadko, nawet po zastosowaniu bardzo dużych dawek.
Zastosowanie i przeciwwskazania. Chlorodiazepoksyd stosuje się w leczeniu pobudzenia psychicznego, lęku i niepokoju w nerwicach, w leczeniu przykurczów mięśniowych, alkoholizmu oraz pomocniczo w leczeniu padaczki. Pochodne benzodiazepiny są przeciwwskazane we wstrząsie oraz w myasthenia gravis. Leki te są przeciwwskazane u kobiet w pierwszym trymestrze ciąży, mogą bowiem spowodować uszkodzenie płodu.
Pochodne dibenzoazepiny
Pochodne dibenzoazepiny przypominają budową chemiczną neurolep- tyki pochodne fenotiazyny, z tą różnicą, że atom siarki łączący 2 pierścienie benzenowe jest zastąpiony grupą metylenową. Ponadto w pochodnych dibenzocykloheptadienu i dibenzocykloheptatrienu atom azotu znajdujący się między dwoma pierścieniami benzenowymi jest zastąpiony atomem węgla. Te niewielkie zmiany w budowie chemicznej powodują istotne różnice w działaniu farmakologicznym. Związki trójpierścieniowe u ludzi w stanie normotymii wywierają nieznaczne działanie psychode- presyjne (uspokajające), natomiast w stanach depresyjnych działają po-budzająco na stan emocjonalny, poprawiają nastrój, działają tymoana- leptycznie.